کنصفر نقطه صفر ادبیات
بسته‌ی معرفی آثار هنری بهمن ۱۴۰۲
- یک کتاب: یک شناسنامه، دو قبر – علی کریمی کلایه/ سروش علی‌نژاد
- یک فیلم: مایسترو 2023 (Maestro) – بردلی کوپر/ نیلوفر نعمتی
- یک آلبوم موسیقی: احمق آمریکایی 2004 (American Idiot) – Green Day/ فرشاد صحرایی
- یک فیلم: ناپلئون 2023 (Napoleon) – ریدلی اسکات/ اسماعیل شهیدی
***
- یک شناسنامه، دو قبر – علی کریمی کلایه
سروش علی‌نژاد
«نگهبان است، بیست سال است که نگهبان است. تنها نگهبان چهارتا سوله پر از وسایل کشاورزی. بیست سال است تک و تنها، صبح تا شب، شب تا صبح نگهبانی می‌دهد و…» این‌ها جملات آغازین از اولین داستان کوتاهِ مجموعهداستان «یک شناسنامه، دو قبر» از «علی کریمی کلایه» است. مجموعه‌ای که در سال ۱۳۹۷ توسط نشر «کیان‌افراز» منتشر شده است.
از همین چند جمله می‌توان فهمید که با داستان‌هایی روبروییم که قرار است به عمیق‌ترین مفاهیم انسانی بپردازد. مفاهیمی مثل تنهایی، جبر و اختیار، عشق، خیانت و… اما چیزی که این مجموعهداستان را متمایز می‌سازد نحوه‌ی روایت و بیان موضوعات است. نحوه‌ای که به وضوح خلاقیت نویسنده را در هر داستان نشان می‌دهد. کریمی کلایه در این مجموعه می‌تواند به خوبی با فرم‌های مختلف روایی و پرداخت‌های متفاوت هربار خواننده را شگفت‌زده کند. از تکرار‌های دایره‌وار، در داستان «Perfect Circle» تا توییستی غافلگیرکننده در داستان «ببر بنگال» و یا شکل تازه‌ای از روایتی موازی در داستان «مشابهُ الیه». این خلاقیت به صورتی است که شما در هر اثر از این مجموعه می‌توانید چیزی برای شگفت‌زده‌شدن پیدا کنید!
نکته‌ای که باید درباره‌ی داستان‌های کتاب تاکید کرد، این است که آثار صرفا در یک نوع بیان تازه و خلاقانه متوقف نمی‌شود و خواننده، تنها با یک سری آثار حادثه‌ای مواجه نیست. بلکه نویسنده با پرداخت دقیق شخصیت‌ها و دادن عمق به آنها ما را با پرسش‌های متعددی بعد خواندن هر داستان، تنها می‌گذارد. رعایت این تعادل بین نحوه‌ی بیان تازه و خلاقانه در کنار پرداخت شخصیت‌ها و داشتن قصه، سبب شده هر داستان دارای لایه‌های متعدد معنایی باشد.
از طرف دیگر باید اشاره کرد نویسنده در هر اثر، به حوزه‌ی فلسفه و بخصوص حوزه‌ی روانشناسی، توجه ویژه دارد. پرداختن به مفاهیم فلسفی مثل جبر، حقیقت، خودآگاهی، هویت و… در کتاب مشهود است. همچنین حضور شخصیت‌های دارای اختلالات روانی نیز در برخی از داستان‌ها پررنگ است. اختلالاتی مثل بیماری دوقطبی، شیزوفرنی، جنون، وسواس و… . این مفاهیم و اختلالات دستمایه‌ی نوع روایت برخی از داستان‌ها شده است. این موضوع باعث شده بتوان ساعت‌ها شخصیت‌ها، نوع رفتارشان در موقعیت‌هایی که قرار گرفته‌اند، خود موقعیت‌ها و… را تحلیل کرد.
در انتها این مجموعهداستان را به همه‌ی کسانی که می‌خواهند داستان‌هایی متفاوت بخوانند و تجربه‌ای تازه داشته باشند پیشنهاد می‌کنم. مجموعه‌ای از نویسنده و شاعری تاثیرگذار که اگر زمانه فرصت می‌داد، می‌توانستیم همچنان از شعرها و داستان‌های تازه‌اش سرشار شویم. اما افسوس که مرگ «انتظاری خوف‌انگیز است؛ انتظاری، که بی‌رحمانه به طول می‌انجامد.»
***
- مایسترو 2023 (Maestro) – بردلی کوپر/ نیلوفر نعمتی
نیلوفر نعمتی
فیلم مایسترو به کارگردانی بردلی کوپر از نامزدهای اسکار ۲۰۲۴ است که شاید کمتر مورد بررسی قرار گرفته باشد. این فیلم درامی زندگینامهای از زندگی لئونارد برنستاین، یکی از بااستعدادترین موسیقی‌دانان تاریخ آمریکا است. لئونارد برنستاین آهنگساز، پیانیست، مدرس موسیقی و نخستین رهبر ارکستر آمریکایی بود که در سطح بین‌الملل مورد تحسین قرار گرفت و برنده‌ی جوایز متعددی چون ۷ جایزه امی، دو جایزه تونی و نیز گرمی شد.
وقتی با فیلمی زندگینامهای روبه‌رو می‌شویم نخستین پرسش آن است که زاویه‌ی نگاه و روایت فیلم کدام جنبه از شخصیت مورد نظر است؟ آیا فیلم تلاش داشته کلیتی از زندگی او را روایت کند یا تکیه آن بر موضوعی خاص است؟
در مورد فیلم مایسترو با اندکی اغماض می‌توان گفت رابطه‌ی پرچالش لئونارد برنستاین با همسرش فیلیشیا مونته‌لگره در مرکز روایت است، از این رو می‌توان این فیلم را درامی عاشقانه خواند. فیلم با نمایی از برنستاین آغاز می‌شود که در حال نواختن پیانو است و با رنجی عمیق در چهره از دلتنگی‌اش در سوگ همسرش می‌گوید و سپس با فلش بکی به آغاز آشنایی این دو بازگشته و روایت آغاز می‌شود. شاید مخاطب ابتدا گمان کند با عاشقانه‌ای بی‌فراز و نشیب و اسطوره‌ای همراه است ولی هرچه فیلم پیش می‌رود بیشتر با پیچیدگی‌های این رابطه که درنتیجه‌ی پیچیدگی‌های شخصیت برنستاین است مواجه می‌شود. گرایش جنسی برنستاین به هم‌جنس خود و کشمکشی که به موجب آن با همسرش پیدا می‌کند کانون روایت فیلم است، هرچند فیلم‌نامه نتوانسته پرداخت عمیقی از آن داشته باشد.
بازی بردلی کوپر در فیلم بسیار چشمگیر است. با وجود گریم سنگینی که دارد به خوبی احساسی از رهایی، شور و لذت توام با رنج و غمی سنگین را القا می‌کند که آن را در برق چشم‌ها و سبکی حرکاتش می‌توان دید. نقطه قوت دیگر فیلم، کارگردانی خوب، استفاده از عناصر سینمای هنری و همین‌طور موسیقی فوق‌العاده برنستاین است که به فیلم شوری هنری بخشیده اما ضعفش در روایت و شخصیت‌پردازی مانع از آن شده تا در مجموع بتوان مایسترو را اثری ماندگار دانست. در درامی که طی داستان شکل می‌گیرد چندان توجهی به عمق ماجرا و شخصیت‌ها نمی‌شود و صرفا روایتی سطحی از آنها ارائه می‌گردد. حال آن‌که شخصیت هنرمندی چون برنستاین پیچیدگی‌های چشمگیری داشته که فهم آن نیازمند پرداخت عمیق‌تری است.
***
- احمق آمریکایی 2004 (American Idiot) – Green Day
فرشاد صحرایی
آلبوم «احمق آمریکایی» گرین‌دی با فروش ۱۶ میلیون نسخه و برنده شدن جایزه‌‌ی بهترین آلبوم راک جوایز گرمی، مطرح‌ترین آلبوم این گروه پانک‌راک کالیفرنیایی به شمار می‌رود. موفقیت‌های این آلبوم در دنیای مد هم تأثیرگذار واقع شد و حتی توانست رتبه‌ی ۲۴۸ لیست ۵۰۰ آلبوم برتر تمام ادوار مجله‌ی رولینگ‌استون را به خود اختصاص دهد.
ضدقهرمانی به نام «عیسای حاشیه‌نشین» که نماد جوانان نسل افسرده‌ی هزاره‌ی آمریکاست شخصیت محوری این کانسپ آلبوم است و هر ترانه پیشبرد روایت‌اش کمک می‌کند. منتقدین فضای ملتهب دوران ریاست جمهوری جورج بوش و جنگ عراق را تم اصلی این اثر می‌دانند.
این گروه سه نفره در این آلبوم با بازگشت به ریشه‌های موسیقی پانک و فاصله گرفتن از فضای فولک آلبوم قبلی‌شان توانستند موقعیت خود را به عنوان مهم‌ترین گروه پانک ۲۰۰۰ تثبیت کنند. کارشناسان موسیقی با مقایسه‌ی این آلبوم با آثار گروه ذ هو و دیوید بوئی، این آلبوم را یک «اوپرای پانک» برشمرده‌اند که روی آکوردهای پاور سوار است.
قطعه‌ی مورد نظر ما ترانه‌ی ضدجنگ «تعطیلات» است که تمام مشخصه‌های ثابت این گروه را داراست، متن کنایه‌آمیز، دیستورشن و ریف‌های گیرای بیلی جو ارمسترانگ.
***
- ناپلئون 2023 (Napoleon) – ریدلی اسکات
اسماعیل شهیدی
ناپلئون فیلم درام تاریخی حماسی محصول ۲۰۲۳ به کارگردانی و تهیه‌کنندگی ریدلی اسکات و نویسندگی دیوید اسکارپا است. این فیلم بر اساس زندگی ناپلئون بناپارت که محور اصلی این اثر، به قدرت رسیدن این رهبر فرانسوی است و همچنین رابطه‌ی او با ملکه ژوزفین را به تصویر می‌کشد. واکین فینیکس و ونسا کربی به‌ترتیب نقش ناپلئون و ژوزفین را ایفا می‌کنند.
ناپلئون در ۱۴ نوامبر ۲۰۲۳ در پاریس به نمایش درآمد و در ۲۲ نوامبر به‌وسیلهٔ گروه سینمایی سونی پیکچرز در ایالات متحده و بریتانیا اکران و سپس از طریق سرویس اینترنتی اپل تی‌وی پلاس پخش شد. این فیلم بیش از ۲۱۴ میلیون دلار در گیشه فروش داشت و نقدهای متفاوتی از منتقدان دریافت کرد. منتقدان سکانس‌های نبرد و اجراهای بازیگران را تحسین کردند، با این حال، فیلم به‌دلیل ریتم، لحن و عدم دقت تاریخی مورد انتقاد قرار گرفت.
فیلم حماسه تاریخی مملو از اکشن ریدلی اسکات، ظهور و سقوط ناپلئون بناپارت را با تمرکز بر رابطه پرفراز و نشیب او با ملکه ژوزفین به تصویر می‌کشد. در واقع ناپلئون ریدلی اسکات در مرکز خود، داستان زندگینامهای زبده‌ترین و قدرتمندترین رهبر نظامی فرانسه است که از به قدرت رسیدن او در سال‌های جوانی تا تسلیم شدن نهایی او را در برمی‌گیرد. با اینحال، این فیلم همچنین تاثیرات مخربی را که قدرت و جنگ روی ناپلئون و اطرافیانش می‌گذارد، نمایش می‌دهد. اسکات برای برجسته کردن این ایده‌ها، فیلم را عمدتا از دیدگاه ملکه ژوزفین، همسر ناپلئون و تنها زنی که او واقعا دوستش داشته است، روایت می‌کند.
این فیلم ناپلئون را در اوج حکومت وحشت و دورانی از انقلاب فرانسه که طی آن نزدیک به ۴۰ هزار زندانی اعدام شدند، به تصوبر می‌کشد. زمانی که ماکسیمیلیان روبسپیر که حکم قاضی، هیئت منصفه و جلاد فرانسه را دارد، اعدام می‌شود. در این خلاء قدرت است که ناپلئون بناپارت وارد صحنه‌ی قدرت می‌شود. او به عنوان مردی معرفی شده است که از دو چیز لذت می‌برد: جنگ و رابطه با زنان. جنگ‌طلبی ناپلئون این پتانسیل را دارد که دامن هر کشوری را بگیرد اما روابط عاطفی‌اش تنها معطوف به یک زن است. و او کسی نیست جز ژوزفین بوهارنه. هر چقدر که ناپلئون در نبردها واقعا خوب به‌نظر می‌رسد اما در روابط خود با زن‌ها عمدتا با شکست مواجه می‌شود و همین تناقض باعث پیشبرد جهان سینمایی ریدلی اسکات است در پرداختن به ناپلئون.
تصویری که اسکات از این قهرمان فرانسوی اراِئه می‌دهد، سیر به قدرت رسیدن یک نابغه‌ی نظامی است که مصون از خطا هم نیست و درواقع روندی رو به زوال را نشان می‌دهد از یک سرباز میهن‌دوست که روزی در اوج قدرت بود و بعدها مجبور شد زندگی در تبعید را تجربه کند.
هرچند که این فیلم با انتقادات مثبتی از سوی منتقدان مختلف دیگر کشورها مواجه شد، اما واکنش فرانسوی‌ها به این اثر ریدلی اسکات بسیار منفی بود. بسیاری از فرانسوی‌ها معتقد بودند که این اثر تصویری واقعی از ناپلئون بناپارت ارایه نمی‌دهد و علی‌رغم اینکه در دسته‌ی فیلم‌های تاریخی قرار می‌گیرد، به تاریخ متعهد نیست.
برخی از نقدهای رسانه‌های مختلف:
نیویورک تایمز | امتیاز: ۹۰ از ۱۰۰
منولا دارگیس | ناپلئون تاحدی به این خاطر که از قراردادهای آشنای حماسه‌های تاریخی جریان اصلی پیروی نمی‌کند، کاملا غافلگیرکننده پیش می‌رود و این مسئله به ویژه در مورد شخصیت اصلی شگفت‌انگیز آن، صادق است.
شیکاگو سان-تایمز | امتیاز: ۸۸ از ۱۰۰
ریچارد روپر | همانطورکه انتظار می‌رفت، فیلم حماسی بزرگ ریدلی اسکات – که دهه‌ها بحث ساخت آن مطرح بود – با فیلمبرداری باشکوه خود، تفسیری پرآب‌وتاب و پرنقش‌ونگار از زندگی یکی از مشهورترین و بدنام‌ترین فرماندهان نظامی و سیاسی‌ای است که تاریخ تاکنون به خود دیده است. اما این فیلم همچنین یک کیفرخواست در کمال ناباوری خنده‌دار از مردی بی‌رحم است که آنطور که می‌گویند از کاستی‌های خود هیچ اطلاعی ندارد.
