کنصفر نقطه صفر ادبیات
- یک کتاب: ماده تاریک – بلیک کراوچ/ سروش علی‌نژاد
- یک فیلم: The Silent Revolution 2018 – لارس کراومه/ مانی فرازمند
- یک سریال: Mare of Easttown 2021 – کریگ زوبل/ نیلوفر نعمتی
- یک آلبوم موسیقی: The Death of Slim Shady 2024 – امینم/ فرشاد صحرایی
***
- ماده تاریک – بلیک کراوچ (نشر نون – ترجمه هادی سالارزهی)
سروش علی‌نژاد
«ماده تاریک» نوشته «بلیک کراوچ»، رمانی است که به‌راحتی نمی‌توان آن را در یک ژانر خاص دسته‌بندی کرد. این کتاب ترکیبی از ژانرهای علمی-تخیلی و تریلر است که با سرعتی گیرا و پیچش‌های ذهنی خود، خواننده را تا پایان همراه می‌کند. داستان این رمان به بررسی عمیق‌ترین سوالات درباره هویت، انتخاب و واقعیت می‌پردازد، در حالی که با روایت پرهیجان خود، مخاطب را مجذوب نگه می‌دارد.
در مرکز داستان ماده تاریک، «جیسون دسن» قرار دارد، فیزیکدانی که اکنون به تدریس در کالج مشغول است و زندگی به ظاهر عادی‌ای در شیکاگو دارد. او مردی است که با روزمرگی خود کنار آمده و از مسیری که انتخاب کرده راضی به نظر می‌رسد. جیسون با «دانیلا»، نقاشی که شغل و هنر خود را برای تربیت پسرشان «چارلی» کنار گذاشته، ازدواج کرده است. جیسون سال‌ها پیش از آرزوهای علمی بلندپروازانه خود چشم‌پوشی کرده و ثبات زندگی خانوادگی را برگزیده است. با این حال، در پس‌زمینه زندگی او، همیشه این فکر وجود دارد که «اگر» انتخاب‌های دیگری می‌کرد، چه می‌شد.
پرسش «چه می‌شد اگر؟» محرک اصلی داستان است. یک شب، پس از شرکت در جشنی برای موفقیت یکی از همکاران سابق، جیسون ربوده می‌شود. رباینده‌اش از او سوال ساده‌ای می‌پرسد: «آیا از زندگی‌ات راضی هستی؟» پیش از آنکه جیسون بتواند به درستی موقعیت را درک کند، به او داروی عجیبی تزریق می‌شود و وقتی به هوش می‌آید، در دنیایی متفاوت از دنیای خودش بیدار می‌شود. دنیایی که به او فرصت زندگی در دیگر «اگر»هایش را می‌دهد!
ماده تاریک چیزی فراتر از یک ماجراجویی پرهیجان در میان واقعیت‌های موازی و کوانتومی است؛ این کتاب سفری عمیق به درون ماهیت وجود خود ما است. در قلب داستان، این سوال مطرح می‌شود: چه چیزی ما را به آنچه هستیم تبدیل می‌کند؟ آیا هویت ما در خاطرات، تجربیات یا انتخاب‌هایمان نهفته است؟ همان‌طور که جیسون ناچار است با این ایده مواجه شود که هویت چیزی ثابت نیست، بلکه مفهومی سیال و در حال تغییر است. هر تصمیمی که می‌گیریم، هرچند کوچک، شخصیت ما را شکل می‌دهد و در زندگی ما تاثیری شگرف دارد.
«بلیک کراوچ» این مفاهیم پیچیده را با مهارت و ظرافتی خاص به داستان اضافه می‌کند، به طوری که هیچ‌گاه نمی‌گذارد که تأملات فلسفی داستان، از شتاب و هیجان آن بکاهد. علم موجود در قلب داستان، مکانیک کوانتوم و تفسیر چندجهانی، به صورتی ارائه می‌شود که برای خوانندگانی که زمینه‌ای در فیزیک ندارند، قابل درک باشد و در عین حال، هرگز به نظر ساده‌سازی شده نمی‌آید. توانایی کراوچ در ترکیب نظریه‌های علمی با داستانی انسانی درباره عشق، از دست دادن و اشتیاق، چیزی است که ماده تاریک را در ژانر علمی‌تخیلی متمایز می‌کند.
فراتر از عمق‌های فکری و احساسی، رمان نمونه‌ای برجسته از تعلیق است. سبک نوشتاری کراوچ محکم و پرتحرک است و هر فصل به شکلی پایان می‌یابد که خواننده را ترغیب می‌کند که به خواندن ادامه دهد. دائماً خطرات افزایش می‌یابند و حس اضطراری که در سراسر رمان وجود دارد، آن را به یک اثر واقعی پرکشش تبدیل می‌کند. پیچش‌ها و تغییرات داستان به‌طور واقعی غافلگیرکننده هستند، اما هرگز مصنوعی به نظر نمی‌رسند؛ بلکه به طور طبیعی از طرح و انگیزه‌های شخصیت‌ها نشأت می‌گیرند.
تصویرسازی از شخصیت‌ها، به ویژه جیسون، یکی دیگر از نقاط قوت این رمان است. جیسون شخصیتی است که کاملاً پرورش یافته است، دارای نقص‌ها و در عین حال قابل همذات‌پنداری است، و سفر احساسی او به اندازه پیش‌فرض‌های جذاب داستان، دلنشین است.
عشق او به دانیلا و چارلی نیروی محرکه‌ای است که او را به تلاش‌های ناامیدانه‌اش برای بازگشت سوق می‌دهد، و این هسته احساسی، رمان را به زمین می‌نشاند و به آن طنین و تأثیری فراتر از عناصر تخیلی‌اش می‌دهد. دانیلا نیز شخصیتی به‌خوبی پرداخته شده است که نه تنها به عنوان معشوقه‌ای ساده، بلکه به عنوان فردی با رؤیاها، فداکاری‌ها و حسرت‌های خود به تصویر کشیده شده است.
ماده تاریک همچنین سوالات جذابی را درباره ماهیت واقعیت مطرح می‌کند. در دنیایی که نسخه‌های مختلفی از وقایع و افراد به طور همزمان وجود دارند، چه چیزی واقعاً «واقعی» است؟ کراوچ پاسخ‌های ساده‌ای ارائه نمی‌دهد، بلکه خوانندگان را دعوت می‌کند تا این سوالات را مدت‌ها پس از پایان کتاب در ذهن خود مرور کنند.
از زمان انتشار خود در سال ۲۰۱۶، رمان با تحسین گسترده‌ای روبرو شده است؛ چه به دلیل طرح نوآورانه‌اش، چه روایت جذابش و چه به خاطر تم‌هایش که خواننده را به تفکر وامی‌دارد. این کتاب توانسته است هم طرفداران علمی‌تخیلی و هم خوانندگانی را که معمولاً به این ژانر گرایشی ندارند، به خود جذب کند؛ این خود نشان‌دهنده توانایی کراوچ در خلق داستانی است که هم از لحاظ احساسی تاثیرگذار و هم از نظر فکری تحریک‌کننده است.
در نهایت، ماده تاریک رمانی است که از مرزهای ژانر خود فراتر می‌رود و داستانی هیجان‌انگیز، تفکربرانگیز و عمیقاً انسانی ارائه می‌دهد که مدت‌ها پس از پایان خواندن در ذهن خواننده باقی خواهد ماند. این کتاب از ما می‌خواهد که به مسیرهایی که در زندگی خود انتخاب می‌کنیم و به بی‌نهایت امکان‌هایی که در هر تصمیم نهفته است، فکر کنیم. برای کسانی که از ترکیب تعلیق، علمی‌تخیلی و تأملات فلسفی لذت می‌برند، ماده تاریک یک خوانش ضروری است.
همینطور باید اشاره کرد که سریالی به همین اسم و با اقتباس از رمان توسط اپل تی‌وی و به نویسندگی بلیک کراوچ منتشر شده است. این سریال نیز همانند رمان بسیار پرکشش و دارای تعلیق‌های فراوان است که دیدنش را بسیار جذاب می‌کند.
***
- The Silent Revolution 2018 – لارس کراومه
مانی فرازمند
انقلاب خاموش فیلمی به ساخته لارس کراومه است که در مدت یک ساعت و پنجاه و هفت دقیقه داستانی را از دوران جنگ سرد به تصویر می‌کشد.
این داستان در دو سمت دیوار برلین اتفاق می‌افتد ولی بیشتر آن در قسمت شرقی‌ست. برخلاف دیگر فیلم‌هایی که درمورد آلمان تقسیم شده دیده‌ایم؛ در این فیلم رفت و آمد آسان مردمان به دو سمت دیوار را شاهد هستیم.
این فیلم روایت یک تصمیم احمقانه و عجولانه است، یک ایده ساده انگارانه. فیلم توانسته میزان خطرناک و دردسرساز بودن هر حرکتی را در دولت‌های کمونیستی نشان دهد. در هر ابعاد و اندازه‌ای که باشد! اثر نشان می‌دهد که چطور کوچک‌ترین شوخی‌ها و مضحک‌ترین آنها در یک دولت سوسیالیستی-کمونیستی میتواند توهین به تشریفات و آداب قدرت مسلط در آن جغرافیا تلقی شود. همچنین لارس کراومه توانسته میزان هزینه‌بر بودن نافرمانی را با یک مبارزه واقعی به تصویر بکشد.
این فیلم از دستور العمل خوبی در فیلم‌برداری پیروی می‌کند و ریتمی عادی دارد. بازیگرها توانسته‌اند به اندازه قابل قبولی نقش شخصیت‌های خود را ایفا کنند. داستان اصلی فیلم بدین گونه است که: چند دانش‌آموز در مقطع دبیرستان که در ابتدای جوانی‌اند و دچار فقدان آگاهی، نسبت به موضوعات پیچیده‌ی فضای سیاسی، با شنیدن خبری از آن سوی مرز‌ها تصمیم می‌گیرند خودی نشان دهند، چرا که شور جوانی این‌طور آنها را متقاعد می‌کند که نباید مقابل هر اتفاقی که می‌افتد منفعل بود و سکوت کرد.
آنها به هشدار های افراد مجرب در امر سیاست در اطرافشان و بزرگ‌تر‌هایشان پاسخ منفی می‌دهند و تاکتیک به‌خصوصی را در برخورد با اتفاقی که در خارج از کشور افتاده اتخاذ می‌کنند. در حقیقت این تناقض موجود در افکارشان و آنچه که در دنیای بیرونی اتفاق می‌افتد آنها را به سوی یک فروپاشی عقیدتی سوق می‌دهد، بنابراین حرکتی که آنها می‌کنند بیشتر واکنش است تا کنشی.
این فیلم امتیاز ۹۰ درصدی روتن تومیتو و ۷/۴ آی ام دی بی را دریافت کرده. تماشای آن را به کسانی که به آثار تاریخی علاقه دارند پیشنهاد می‌کنم.
***
- Mare of Easttown 2021 – کریگ زوبل
نیلوفر نعمتی
مینی سریال میر از ایست‌تاون، ۲۰۲۱، اثری در ژانر درام-جنایی به کارگردانی کریگ زوبل و ساخت کشور آمریکا است. این مینی سریال ۷ قسمتی با بازی کیت وینسلت، نامزد دریافت ۱۶ جایزه امی شده که ۴ جایزه از جمله بهترین بازیگر زن را کسب کرده است. کیت وینسلت همچنین در این سریال موفق به دریافت جایزه گلدن گلوپ نیز شده است.
میر شیهان، کارآگاه زن شهر ایست‌تاون، با گذشت یک سال از ناپدید شدن دختری در این شهر هنوز نتوانسته هیچ‌گونه سرنخی از آن پیدا کرده و از این رو با خشم ساکنین شهر از پیدا نشدن دختر روبه‌رو است. در این میان دختری دیگر نیز به قتل می‌رسد که در شهر وحشتی دوچندان ایجاد می‌کند.
خط محوری سریال و البته نقطه قوت آن، شخصیت کارآگاه زن است که کیت وینسلت با بازی باورپذیر و قوی خود به خوبی توانسته آن را به تصویر بکشد. او که در ظاهر بار نجات نابه‌سامانی شهر را به دوش دارد، خود، از درون آشفته و آسیب‌دیده است. با پیشرفتن سریال جوانب مختلف این آشفتگی آشکار می‌شود: بار عاطفی طلاق، سوگ خودکشی پسر، رابطه سرد با دختر و مادر و… صرفا ظواهری از آسیب‌دیدگی درون اوست. شهر ایست‌تاون نیز با شخصیت میر شباهت بسیار دارد: ناپدید شدن و قتل دختران، اعتیاد، فقر، وحشت و نارضایتی ساکنین و فضایی سرد و دلمرده نماهایی از مشکلاتی ریشه‌دار است.
به‌رغم بازی قوی نقش اصلی و فضاسازی مناسب سریال، فیلم‌نامه‌ی شلوغ آن ضعف‌هایی دارد. شخصیت‌های زیاد در سریال بدون پرداخت عمیق هرکدام از آنها و داستان‌هایی فرعی که هرکدام بدون روایتی قوی از آنها گذر می‌شود از گیرایی سریال کم می‌کند. این عوامل هرچند سبب می‌شود تا آخر سریال قاتل دختر به سختی حدس زده شود، و این میتواند نقطه قوتش باشد، اما باعث در سطح ماندن شخصیت‌ها و داستان‌های فرعی نیز می‌شود.
در مجموع اگر به ژانر درام-جنایی با تم روانشناحتی علاقه‌مند هستید و همینطور از غافلگیر شدن در انتهای سریال خوشتان می‌آید تماشای میر از ایست‌تاون را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
***
- The Death of Slim Shady 2024 – امینم
فرشاد صحرایی
آلبوم «مرگ اسلیم شیدی: تیر خلاص» دوازدهمین استودیی امینم است که در وبسایت متاکریتیک کم‌ترین میانگین امتیاز نقد را از منتقدان دریافت کرده است. اما برخلاف نظر منتقدان این آلبوم توانسته نسبت به ۳ آلبوم اخیر این رپر بیشتر نظر مخاطبان را جلب کند و تا این لحظه دومین آلبوم پرفروش سال شود.
قبل از انتشار آلبوم امینم در صفحات مجازی ذکر کرده بود که با یک اثر کانسپت طرف هستیم و باید قطعات را به ترتیب شنید. قبل از ذکر کردن داستان این مجموعه لازم است توضیح کوتاهی درمورد شخصیت «اسلیم شیدی» بدهیم. اسلیم شیدی که با مشخصاتی از جمله موهای طلایی و تیشرت سفید شناخته می‌شود آلتر-ایگوی امینم است. امینم در ابتدای شهرتش یعنی سال ۱۹۹۹ با فرو رفتن در قالب این کرکتر به مسائل جنجالی‌ای از جمله توهین به سایر سلبریتی‌ها و اقلیت‌های جنسی، ترویج مواد مخدر، خشونت و… پرداخت و همین جنجال‌آفرینی‌ها هم به شهرتش افزودند.
داستان این آلبوم با برگشتن کرکتر اسلیم شیدی از سال ۱۹۹۹ به سال ۲۰۲۴ شروع می‌شود، اسلیم شیدی که از فرهنگ کنسل‌کالچر و ووکیسم دوران ما متعجب شده است، با خوراندن قرص به امینم، دست و پایش را می‌بندد و تصمیم می‌گیرد با شدیدترین لحن مسائلی از جمله ترویج عمل تغییر جنسیت، بادی‌پازیتیویتی، فمینیسم و… را نقد کند. اما در ادامه امینم با او درگیر می‌شود و…
منتقدین با ستودن تکنیک رپ امینم، به خصوص قافیه‌های پیچیده و استفاده از آرایه‌های ادبی، شوخی‌های امینم را سخیف و تم ترانه‌ها را تکراری دانسته‌اند. با این حال طرفداران این رپر دیترویتی این آلبوم را بازگشت به ریشه‌های او برشمرده‌اند.
قطعه مورد نظر ما ترانه Fuel با همکاری JID است که امینم در آن یکی از پیچیده‌ترین ورس‌های خود را با ایهام‌ها و فلوهای متنوع ارائه کرده است.
